Ang pakikipag-usap sa mga bata tungkol sa sekswalidad ay mahirap, lalo na sa isang lipunan kung saan ang sex education (o kilala bilang ‘sex ed’) ay itinuturing na hindi angkop para sa mga bata. Ang pagkakaroon ng bukas na mga pag-uusap at ang paraan ng pakikipag-usap tungkol sa sekswalidad sa mga bata ay nakakaapekto sa kanila sa buong buhay.
Ang mga pag-uusap sa mga bata tungkol sa sekswalidad ay hindi lamang tungkol sa pagtatalik. Natututunan rin ng mga bata ang mahahalagang impormasyon, ano ang gagawin sa ilang mga sitwasyon, at mga kabutihang-asal at mabuting pag-uugali. Karaniwan, ang mga magulang sa Pilipinas ay iniiwasan mapag-usapan ang paksang ito sa mga bata dahil natatakot sila na ang pagtuturo sa mga bata tungkol sa sekswalidad ay hahantong sa pagiging aktibo sa seks. Ang pinakamahusay na diskarte sa sex ed ay sa pamamagitan ng pagkakaroon ng mga pag-uusap tungkol sa sekswalidad habang bata pa ang mga anak, at ipagpatuloy ang mga pag-uusap na ito habang lumalaki sila. Mas mainam na ikaw mismo ang magturo ng tamang impormasyon sa halip na matutunan nila ang sekswalidad sa internet o mga kaibigan na hindi wasto o sapat ang kaalaman ukol dito.
Ang tanong ngayon ay: ano ang pinakamahusay na paraan upang pag-usapan ang sekswalidad, at anong edad dapat ang mga bata bago magsimula? Maaaring hindi umangkop ang iisang diskarte sa lahat, ngunit narito ang isang gabay na pwedeng makatulong sa iyo. Laging tandaan na ipaliwanag ang mga mahahalagang bagay sa paraang maunawaan ng mga bata.
Mga Bata: 1-2 Taong Gulang
Ituro ang mga pangalan ng bawat parte ng katawan, kabilang ang kanilang maselang bahagi ng katawan. Mas madali nila masasabi ang mga isyu sa kalusugan, pinsala, o pang-aabusong sekswal kapag alam nila ang wastong pangalan ng bawat bahagi. Hinihikayat din nito ang tiwala sa sarili at positibong imahe ng katawan dahil nauunawaan nila na ang mga bahaging ito ay normal tulad ng iba.
Mahalaga rin na maiwasan ang pagkonekta sa biyolohiya at sa pagkakakilanlan ng kasarian. Ang mga batang dalawang taong gulang ay karaniwang alam na pagkakaiba sa pagitan ng lalaki at babae, at kaya na nila matukoy kung ang isang tao ay lalaki o babae. Ang pagiging maingat sa iyong wika ay magbibigay-daan sa kanila na magkaroon ng pangkalahatang pag-unawa na ang kasarian ay maaaring ipahayag sa iba’t ibang paraan at hindi natutukoy ng maselang bahagi ng katawan.
Dapat ding ituro sa mga bata na ang kanilang mga katawan ay pribado. Normal na siyasatin nila ang kanilang katawan at hawakan ang kanilang mga maselang bahagi ng katawan, ngunit dapat nilang maunawaan kung kailan at saan ito pwedeng gawin. Maging banayad kung paano mo ito sabihin upang maiwasan ang pagpaparamdam sa kanila ng hiya.
Mga Preschooler: 2-4 Taong Gulang
Ang mga bata sa yugtong ito ay dapat maunawaan ang mga hangganan, at kung ano ang angkop at hindi pagdating sa paghawak at pagpapahawak. Ito ang kaibuturan ng pahintulot (consent), at mahalaga na turuan ang mga bata na magtanong bago hawakan ang ibang tao. Dapat nilang maunawaan na ang kanilang katawan ay kanilang sarili at hindi sila maaaring mahawakan nang walang pahintulot. Turuan sila na ang ibang tao ay maaari silang hawakan sa ilang mga paraan lamang, at ang kanilang mga magulang at tagapagbigay ng serbisyong pangkalusugan lamang ang maaaring humawak sa kanilang mga maselang bahagi ng katawan. Hayaan maging komportable ang mga bata na sabihin sa iyo ang tungkol sa anumang hindi mabuting pangyayari na naranasan nila.
Ang mga bata sa edad na ito ay may posibilidad na maging osyoso tungkol sa mga katawan ng bawat isa at ano ang ginagawa ng bawat bahagi ng katawan. Makipag-usap sa kanila tungkol sa kailan angkop na maging hubad. Kung sakaling mahuli mo ang mga bata na hinahawakan ang maselang bahagi ng ibang bata, malumanay na talakayin kung paano ito hindi nararapat.
Sa oras na ito, ang mga bata ay maaari ring magtanong kung paano ginagawa ang mga sanggol. Ang dami at lalim ng impormasyong ibibigay mo ay maaaring depende sa kung sa tingin mo ay maiintindihan ng mga bata. Ang mahalaga ay masagot mo ang mga tanong nang tapat hangga’t maaari. Siguro ang paggamit ng sariling kuwento ng kapanganakan ng bata ay maaaring makatulong. Mahusay din na ipaliwanag sa mga bata na may iba’t ibang mga paraan kung paano nabubuo ang mga pamilya at relasyon, at hindi lamang ang pangkaraniwang nuklear, heterosexual na pamilya.
Mga Batang Mag-Aaral: 5-8 Taong Gulang
Sa oras na ito, ang karamihan sa mga bata ay maaaring nasiyasat na ang kanilang mga katawan. Ito ang pinakamahusay na oras upang turuan sila tungkol sa tamang kalinisan at pagbati (masturbesyon). Ipaalam sa kanila na ang pagbati ay normal, ngunit dapat gawin nang pribado. Sa pagtatapos ng edad na ito, mabuti din na pag-usapan ang pagbibinata, pagdadalaga, at seks. Ipa-unawa rin sa mga bata kung ano ang iba pang mga pagbabagong nararanasan ng ibang kasarian kapag nagdadalaga o nagbibinata. Ito ay magandang panahon rin upang hayaan ang mga bata na malaman ang tungkol sa mga pagkakakilanlan sa kasarian, ang mga pagpapahayag ng kasarian, at ang papel ng sekswalidad sa mga relasyon. Ang mga pag-uusap tungkol sa pakikipagtalik at pagbubuntis ay maaari pa ring lumitaw paminsan-minsan, at may mas malalim na mga katanungan. Ipaliwanag rin na mayroong iba’t ibang mga paraan ng reproduksyon.
Sa edad na ito, karaniwang mas aktibo na sila sa internet. Mahalaga rin na talakayin kung paano ligtas na galugarin ang internet, at ang mga pangunahing kaalaman sa privacy, kahubaran, at paggalang sa iba sa mga relasyon. Lumikha ng mga patakaran tungkol sa pakikipag-usap sa mga hindi kilalang tao at pagbabahagi ng impormasyon at mga larawan sa internet, at kung ano ang dapat nilang gawin kung sakaling makatagpo sila ng isang bagay na hindi komportable para sa kanila. Maaaring nais mong ipaliwanag na rin ang pornograpiya kung sakaling makakita sila ng ganitong bagay. Ituro sa kanila na kahit hindi ito isang masamang bagay, ito ay para sa mga matatanda lamang.
Maaari ka ring maging mas bukas sa mga bata sa pakikipag-usap tungkol sa pang-aabuso na sekswal. Sa pamamagitan ng pag-alam tungkol sa masamang katotohanan na ito, mapoprotektahan nila ang kanilang sarili at matutulungan ang mga kaibigan na nakakaranas ng pang-aabuso. Baka mahirap harapin ang paksa na ito, ngunit maaari kang magsimula sa mga pangunahing kaalaman, tulad ng hindi pagpayag na mahawakan nang walang pahintulot.
Pre-Teens: 9-12 Taong Gulang
Ang mga pre-teen ay kadalasang nakakaranas ng mas maraming mga pagbabago sa panahon na ito. Bisitahin muli ang lahat ng kanilang natutunan, at patibayin ito habang binibigyan sila ng karagdagang impormasyon at mga paalala.
Sa oras na ito, nais mong turuan sila tungkol sa ligtas na pagtalik. Talakayin sa kanila ang mga pangunahing kaalaman sa kontrasepsyon, pagbubuntis, at mga sexually transmitted infection (STI). Magkaroon din ng talakayan tungkol sa kung ano ang mga katangian ng mabuting relasyon, at katangian ng masama.
Ang mga pre-teen ay may posibilidad na maging mas aktibo at mas naiimpluwensyahan ng internet, kaya magandang ideya na paalalahanan sila tungkol sa mga itinatag na patakaran para sa kaligtasan sa internet. Makipag-usap sa kanila tungkol sa cyberbullying, sexting, at mga panganib ng pagbabahagi ng mga hubad o sekswal na larawan ng kanilang sarili o sa ibang tao.
Mga Tinedyer: 13-18 Taong Gulang
Ang mga tinedyer ay dapat mas madagdagan pa ang kaalaman tungkol sa pagbibinata at pagdadalaga, lalo na tungkol sa regla at wet dreams. Magkaroon ng mas malalim na pag-uusap sa kanila tungkol sa pagbubuntis, mga STI, at iba’t ibang mga pamamaraan ng kontrasepsyon at kung paano ginagamit ang mga ito para sa mas ligtas na pagtalik. Kung pinag-uusapan ang mas ligtas na pagtalik, paliwanagan ang mga ito pati na rin ang epekto ng alkohol at droga sa paggawa ng mga desisyon.
Bigyan ng higit pang impormasyon ang mga tinedyer tungkol sa pagbatid sa mabuting relasyon mula sa hindi. Kasama dito ang mga talakayan sa pahintulot, karahasan, pang-aabuso, at kung paano tumanggi o wakasan ang isang relasyon.
Ang mga tinedyer ay maaaring maging pribado at lihim sa mga nakatatanda, lalo na sa kanilang mga magulang. Ang pagkakaroon ng mga bukas na pag-uusap sa kanila tungkol sa mga sensitibong paksa ay magpaparamdam sa kanila na komportable lumapit sa iyo para sa mga katanungan o problema. Habang papalapit na ang mga bata sa pagiging ganap na tinedyer, mabuting bigyan sila ng sapat na impormasyon at paghahanda upang masuri ang mga panganib at gumawa ng magagandang desisyon.
Mga pinagmulan:
https://www.aboutkidshealth.ca/Article?contentid=716&language=English
https://www.todaysparent.com/family/parenting/age-by-age-guide-to-talking-to-kids-about-sex/
